BAŞARILI EMZİRMENİN ON ADIMI
Temel Yönetim Uygulamaları
1. Kuruluşta anne sütü ve emzirme uygulamasının korunması, teşvik edilmesi ve
desteklenmesi amacıyla bir emzirme politikası oluşturulur.
a) “Anne Sütü Muadillerinin Pazarlanmasıyla ilgili Uluslararası Yasa” ve Dünya Sağlık
Asamblesi’nin ilgili kararları eksiksiz şekilde uygulanır.
b) Personel ve ebeveynlerle düzenli aralıklarla paylaşılan, yazılı bir “bebek beslenme
politikası” oluşturulur.
c) Sürekli izleme ve veri yönetim sistemleri kurulur.
2. Personelin emzirme konusunda annelere destek olmak için gereken bilgi, yetkinlik ve
becerilerle donatılması sağlanır.
Temel Klinik Uygulamalar
3. Hamile kadınlar ve aileleri emzirmenin önemi ve yönetimi konusunda bilgilendirilir.
4. Annelerin bebekleri ile doğar doğmaz en kısa sürede ten-tene temas kurması sağlanarak,
en kısa sürede emzirmeye başlaması ve temasın kesintisiz şekilde sürmesi için annelere
destek olunur.
5. Emzirmenin başlatılması ve sürdürülmesi ile sık karşılaşılan güçlüklerin yönetilmesi
konusunda annelere destek sunulur.
6. Tıbbi bir zorunluluk olmadığı sürece, yenidoğana anne sütünden başka herhangi bir
yiyecek veya sıvı verilmez.
7. Annelerin bebekleri ile bir arada tutulması ve günün 24 saati aynı odada kalmaları sağlanır.
8. Annelerin bebekleri acıktığı zaman verdiği işaretleri tanıması ve bunlara yanıt vermesi
konusunda annelere destek olunur.
9. Biberon ve emzik kullanımı ve riskleri konusunda annelere danışmanlık hizmeti verilir.
10. Ebeveynlerin ve bebeklerinin emzirme konusunda sürekli destek ve bakım hizmetlerine
erişim sağlayacakları merkezlerle ilgili bilgilendirilmeleri taburculuk işlemleri öncesinde sağlanır.
ANNE SÜTÜNÜ GÜVENLE SAKLAMAK
Yenidoğanlar için en uygun, en değerli, en besleyici ve en ucuz besin olduğu bilinen anne sütünün sayısız faydaları olduğunun anlaşılması ile son zamanlarda Dünya Sağlık Örgütü ve diğer uluslararası gruplar anne sütü ve emzirmenin yaygınlaştırılması için kampanya çalışmalarını arttırmışlardır. Besleyici değerinin yanında, pek çok hastalığa karşı koruyucu özellikleri olan anne sütünün antienfektif özellikleri, özellikle hasta ve preterm bebeklerle ilgilenen yenidoğan ünitelerinde anne sütünün daha sonra kullanılmak üzere saklanmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Ayrıca günümüzde çalışan annelerin sayısının artması ile anne sütünün daha sonra bebeğe verilmek üzere saklanması bir zorunluluk haline gelmiştir. Buna rağmen pek çok hekim anne sütünün alınması, saklanması ve bebeğe verilmek üzere hazırlanması aşamasında, sütün enfektif maddelerle kontamine olmasından çekinmektedirler. Oysa ki yakın zamanda yapılan çalışmalarda, buzdolabı veya derin dondurucuda saklanması ile anne sütünün besin değerini kaybetmeden antienfektif özelliklerinin arttığı gösterilmiştir.
Anne sütü ilk sağıldığında steril teknik ve malzeme kullanılsa bile tamamen steril değildir. Normal cilt florası, özellikle de yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde pretermlerde en sık sepsis etkeni olan Staphylococcus epidermidis en sık görülen bakteriyel kontaminanttır (1,2,3,4). Anne sütünün +4 derecede buzdolabında veya -20 derecede derin dondurucuda saklanması ile bakteriyel yükün azaldığı, sütün antibakteriyel etkilerinin arttığı gösterilmiştir (3,5,6,7,8). Son zamanlarda özellikle sitomegalovirüs bulaşmasını önlemek için pretermlere verilecek bütün anne sütlerinin en az 72 saat süre ile derin dondurucuda saklanması önerilmektedir (7,9).
Anne sütünün antimikrobiyal etkileri birçok bakteri ve virüse karşı özel antikorlar, nonspesifik IgG, IgA, IgM, laktoferrin, GM1 benzeri gangliosidler, glukokonjigatlar, oligosakkaridler, değişik sitokinler, lenfositler, polimorfonükleer lökositler, makrofajlar ve kompleman proteinleri ile sağlanır. Bütün bu maddeler, özellikle süt bankalarında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan pastörizasyon ile antimikrobiyal özelliklerini kaybederler. Fakat dondurma veya buzdolabında saklama ile çoğu zaman zarar görmezler. Anne sütünün -20 derecede 1 ay saklanması ile hücrelerin %89'u öldüğü halde, IgG, IgM, IgA, laktoferrin, lizozim, C3, C4 kompleman komponentleri, aminoasid ve yağ asitleribüyük oranda korunur. Anne sütünün sağıldıktan sonra 48 saat +4 derecede buzdolabında saklanması ile de hücrelerin büyük çoğunluğu ölür. Sütteki makrofaj ve nötrofiller muhtemelen sütün saklandığı kaba yapışarak veya sitoliz ile kaybedilir. Sütteki lenfositler ise genellikle saklanmaktan etkilenmez. Süt içindeki canlı kalan hücrelerin antimikrobiyal etkileri +4 derecede 24-48 saat devam eder (7).
Anne sütünün saklanması ile asiditesinin artığı gösterilmiştir. Ancak bu artış korkulduğu gibi süt içindeki şekerlerin bakteriler ile fermente edilerek laktik asid oluşumu ile değil, süt lipazlarının etkisi ile serbest yağ asidi miktarının artışına bağlıdır. Serbest yağ asitleri de barsak parazitleri, gram pozitif bakteriler, mantar ve virüsler için sitolitik etkilidir. Anne sütünün +4 derecede saklanması ile serbest yağ asidi oranı da artmaktadır (7).
Anne sütünü dondurma, sellüler aktiviteyi bozar, vitamin B6 ve C'yi azaltır. Kaynatma, lipazı bozar, IgA'nın etkilerini azaltır (10). Saklama esnasında minimal proteoliz, büyük oranda da lipoliz görülür (11), artan serbest yağ asitleri de antienfektif etkiyi arttırır. Değişik saklama koşullarında anne sütünün besleyici değeri azalmadan, immünolojik özelliklerinde değişiklikler gözlenmektedir (10). Tüm bu bilgiler ışığında, anne sütünün buz dolabına konmadan 15 derecede 24 saat, 25 derecede 4-6 saat, buz dolabında (+4 derecede) 72 saat, derin dondurucuda -20 derecede 1 ay, daha uzun süreler için de -70 derecede güvenle saklanabileceği bildirilmekte ve anne sütünün daha yaygın kullanımı önerilmektedir (7,11).
ANNE SÜTÜ MUADİLLERİNİN PAZARLANMASIYLA İLGİLİ ULUSLARARASI YASA (MAMA KODU) 1981
YASANIN AMACI
Yasanın genel amacı tüm bebeklerin güvenli ve yeterli beslenmesidir. Bu amaca ulaşmak için;
- Emzirmenin korunması ve yaygınlaştırılması,
- Anne sütü muadillerinin yeterli bilgilendirme ve uygun pazarlama yöntemleriyle dağıtımının sağlanması,
- Anne sütü muadillerinin uygun kullanımını sağlayarak, bebeklerin güvenli ve yeterli besin almalarına katkı sağlanması gerekmektedir.
YASANIN KAPSAMI
Yasa, aşağıdaki maddelerin pazarlanması ve bununla ilgili faaliyetleri kapsar;
- Formüle bebek maması dahil anne sütü muadilleri,
- Aynen ya da ilavelerle, kısmen ya da tamamen anne sütü yerine kullanılmasının uygun olduğu söylenerek pazarlanan ya da başka biçimde tanıtılan, biberonla verilebilecek ek gıdalar dahil diğer süt ürünleri, yiyecek ve içecekler,
- Biberonlar ve emzikler
- Tüm bu ürünlerin kalitesi ve arzı ile kullanımına ilişkin bilgileri kapsamaktadır.
YASANIN MADDELERİ
1.Yasanın amacı
2. Yasanın kapsamı
3. Tanımlar
4.Bilgi ve eğitim
5.Kamuoyu ve anneler
6.Sağlık sistemleri
7.Sağlık görevlileri
8.Üreticiler ve dağıtımcıların istihdam ettiği kişiler
9.Etiketleme
10. Kalite
11.Uygulama ve izleme
ÜLKEMİZDE İLGİLİ TEBLİĞLER
– Türk Gıda Kodeksi Bebek Formülleri Tebliği ve Türk Gıda Kodeksi Devam Formülleri Tebliği (15.08.2014 tarih 29089 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir)
ANNE SÜTÜ YERİNE KULLANILAN ÜRÜNLERİN PAZARLAMASI İLE İLGİLİ ULUSLARARASI YASANIN ÖNEMLİ NOKTALARI
- Anne sütü yerine kullanılabilecek ürünlerin reklamı yapılmaz
- Bu ürünlerin örnekleri veya kullanılan malzemelerin serbest bir şekilde dağıtılmaz
- Sağlık personeli tarafından bu ürünler önerilmez
- Mama firmasının pazarlama personeli ile anneler arasında bağlantı kurulmaz
- Sağlık çalışanlarına mama örnekleri veya hediyeler verilmez
- Afişlerde ve mamaların etiketlerinde, mamayla beslenmenin en ideal (mükemmel) olduğunu gösterir biçimde bebeklerle mamaların bir arada resimleri bulunmaz.
- Sağlık çalışanlarını mamalar hakkında bilimsel ve tam (olaylara dayanan) bir şekilde bilgilendirilmelidir
- Etikette, mama ile beslenme hakkında bilgi, anne sütünün yararları ve mama ile beslenmenin zararları ve maddi masrafı belirtilmelidir.
- Bebekler için kullanımı zor ürünler desteklenmez.
- Bu Yasa;
- Bebek beslenmesi konusunda tarafsız ve doğru bilgi sağlar.
- Yapay beslenen bebekler için ürünlerin seçiminde bilimsel, tarafsız ve çocuk sağlığını koruyan bir yaklaşım izler.
- Etiketlerin üzerinde ürünün hazırlanmasına yönelik doğru yönergeler ve uyarılar olmasını, ürünün güvenli bir şekilde hazırlanmasını sağlar.
- Bu ürünlerin güvenli ve uygun bir şekilde imalatını kabul eder, ancak bu ürünlerin tüketiciye pazarlanmasını kabul etmez.
YASA İLE İLGİLİ SAĞLIK PERSONELİ GÖREV VE SORUMLULUKLARI
- Formül, çay, meyve suyu ile biberon ve emzik gibi araçları tanıtan reklam amaçlı posterler kullanılmamalıdır.
- Firmaların ücretsiz materyalleri ve hediyeleri kabul edilmemelidir.
- Ücretsiz ürünlerin, hediye ve broşürlerin annelere verilmesine izin verilmemelidir.
- Gebe kadınlar için düzenlenen eğitimlerde formül hazırlama konusunun, özellikle firma yetkilileri tarafından öğretilmesi engellenmelidir.
- Eğer bebeğin ihtiyacı varsa, formül kullanımı bireysel olarak öğretilmelidir.
- Kod ihlalleri olduğu durumlarda ilgili yetkililere rapor edilmelidir.
- Firmalardan pazarlama materyali değil, sadece bilimsel bilgiye dayalı olacak şekilde ürün bilgisi alınmalıdır.
- Hastanelerin bebek dostu olarak tanımlanması için, Uluslararası koda ve sonradan alınacak kararlara uyulmalıdır.
Anne Sütü /Emzirmenin Bebek ve Anne Için Yararları
BEBEK İÇİN YARARLARI
1- Sağlık yönünden akut ve kronik hastalıkların riskini azaltır
• Alt solunum yolu enfeksiyonları
• Otitis media (orta kulak iltihabı)
• Bakteriyel menenjit
• İdrar yolu enfeksiyonları
• Nekrotizan enterokolit
• Allerjik hastalıklar
• Ani bebek ölümü sendromu
• İnsuline bağımlı diyabet
• İshal
• Lenfomalar
• Obezite
• Crohn’s hastalığı
• Ülseratif kolit
• Kronik gastroentestinal hastalıklar
2- Bağışıklık sistemini güçlendirir
• Antikorlar, salgısal Ig A
• Hücresel immünite, canlı hücreler
• Normal floranın oluşmasına yardım
• Prebiyotik ve probiyotik özellikleri
• Enfeksiyonlara karşı korur.
• Aşıların etkinliğini artırır.
3- Büyüme-Gelişme ve Psikolojik yönden yararları
•Anne-bebek ilişkisini kuvvetlendirir
•Bebeğin ruhsal, bedensel ve zekâ gelişimine yardımcı olur.
•Dikkat azlığı sendromu, ilgisizlik gibi olgularda anne sütü alımı önem kazanmaktadır.
•Çene diş gelişimini iyi yönde etkiler
•Büyüme faktörleri, organ ve doku olgunlaşmasını sağlar
ANNE İÇİN YARARLARI
1- Sağlık yönünden
•Emzirme, göğüs kanseri. over kanseri endometrium (rahim için tabakası) kanseri ve meme kanserine yakalanma riskini azaltır.
•Emzirme, anneyi ileride ortaya çıkabilecek kemik erimesinden (osteoporozis) korur.
•Emzirme, uterusun eski haline dönmesine yardımcı olur, anneyi aşırı kan kaybından ve anemiden korur
•Emziren annelerde endometrozisin ilerleme hızı daha düşüktür.
•Emzirme kilo vermeyi kolaylaştırır. Emzirme, kadının günlük enerji gereksinimi yaklaşık 500-600 kkalori arttırır. Sağlıklı ve doğru beslenen anne, emzirme sırasında enerji harcadığından ve süt üretimi için yağ dokusu kullanıldığından daha kolay ağırlık kaybederler.
2-Psikolojik yönden
•Annelik duygusunun gelişmesine neden olur.
•Emzirme, anne ile bebek arasındaki bağı güçlendirir.
•Emziren annelerin kendilerine güvenleri fazladır bu durum süt verimini olumlu yönde etkiler.
•Emzirmek anne için doğal bir sakinleştiricidir.